ჯანო არჩაია – 49 წლის ქართული ცეკვის ქორეოგრაფი, დისტრიბუტორი და ტაქსის მძღოლი, რომელიც ყოველდღიური შრომით არჩენდა საკუთარ ოჯახს – 2024 წლის 5 დეკემბერს დააკავეს. ჰყავს შვილები, შვილიშვილები და ძაღლი, რომლებიც მას სახლში ელოდებიან.

მის წინააღმდეგ წაყენებული ბრალდება მძიმეა: საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 225-ე მუხლის მე-2 ნაწილი, რაც ჯგუფურ ძალადობაში მონაწილეობას გულისხმობს. თუმცა, ისიც ცხადია, რომ ამ საქმის გარშემო უამრავი კითხვის ნიშანია, მათ შორის, მართლმსაჯულების სამართლიანობასა და ბრალდების საფუძვლიანობასთან დაკავშირებით.

ჯანო არჩაია ოჯახის ერთადერთი მარჩენალი იყო, რაც მისი ადვოკატის, ომარ ფურცელაძის განცხადებით, უნდა გამხდარიყო მისი გირაოთი გათავისუფლების ერთ-ერთი მთავარი არგუმენტი. გარდა ამისა, ადვოკატმა ხაზი გაუსვა ბრალდებულის ჯანმრთელობის მდგომარეობას – არჩაიამ ერთი წლის წინ გადაიტანა მძიმე ოპერაცია და მას სჭირდება სპეციალური დიეტა, მედიკამენტები და მუდმივი სამედიცინო მეთვალყურეობა. მიუხედავად ამისა, მოსამართლე თამარ მჭედლიშვილმა და მოგვიანებით ქეთევან ჯაჭვაძემ მას ორთვიანი წინასწარი პატიმრობა შეუფარდეს, მიუხედავად იმისა, რომ ბრალდების მხარემ სასამართლოს ვერ წარუდგინა დამაჯერებელი მტკიცებულებები.

ჯანო არჩაიას საქმე განიხილება 10 სხვა ბრალდებულთან ერთად. ზემოაღნიშნული მუხლით დანაშაულს ედავებიან ონისე ცხადაძეს, გურამ მირცხულავას, ლუკა ჯაბუას, ჯანო არჩაიას, რუსლან სივაკოვს, რევაზ კიკნაძეს, გიორგი ტერაშვილს, ვალერი თეთრაშვილს, სერგეი კუხარჩუკსა და ირაკლი ქერაშვილს, რაც 4-დან 6 წლამდე პატიმრობას ითვალისწინებს. ბრალდებულების განცხადებით გაუგებარია რატომ განიხილება მათი საქმე ჯგუფურად, რამდენადაც ერთმანეთს არ იცნობდნენ, პირველად სასამართლოზე ნახეს ერთმანეთი და არც მათი კომუნიკაციის დამადასტურებელი ფაქტი არსებობს.

საქმის არსებითი განხილვა იანვარში უნდა დაწყებულიყო. მიუხედავად ამისა, პროკურატურამ გამოძიების ვადის გახანგრძლივება მოითხოვა, რაც კიდევ ორი თვით აჭიანურებდა პროცესს. არგუმენტი? მათ მტკიცებულებების შესაგროვებლად დრო არ ეყოთ. მოსამართლემ ეს მოთხოვნა დააკმაყოფილა, თუმცა დაცვის მხარე ამტკიცებს, რომ პროკურატურას უკვე მინიჭებული ორი თვეც არ გამოუყენებია ეფექტიანად და დამატებითი დრო მხოლოდ პროცესის ხელოვნურად გაჭიანურებას ემსახურება.

5 მარტის სხდომაზე მოსამართლე ქეთევან ჯაჭვაძე შეცვალა ახალმა მოსამართლემ, ირაკლი შვანგირაძემ, რომელმაც ფიცი 2024 წლის დეკემბერში დადო. უფლებადამცველთა შეფასებით, მოსამართლის შეცვლა პროცესის "გაჭიანურების ტაქტიკის" ნაწილია და მიზნად ისახავს საქმის დროში გაწელვას .

ადვოკატმა გუჯა ავსაჯანიშვილმა მოსამართლე ირაკლი შვანგირაძის აცილება მოითხოვა, რადგან წინა დღემდე იცოდა, რომ წინასასამართლო სხდომა მოსამართლე ნინო თარაშვილს უნდა განეხილა, მაგრამ მან საქმე აიცილა. ადვოკატებმა არ იცოდნენ, რა გახდა აცილების საფუძველი და გამოთქვამდნენ ეჭვს, რომ მოსამართლე 13 ტომის რამდენიმე საათში განხილვას ვერ მოასწრებდა, რადგან მხარეებს მტკიცებულებების წარდგენის ვალდებულება პროცესამდე 5 დღით ადრე აქვთ, რაც მოსამართლის საქმის გასაცნობად დროის საჭიროებას გულისხმობს. გარდა ამისა, ირაკლი შვანგირაძე მოსამართლეობამდე პროკურორი იყო.

ანდრო ჭიჭინაძის ადვოკატმა პროკურორ ვაჟა თოდუას აცილებაც მოითხოვა, რასაც ყველა ადვოკატი დაეთანხმა. ავსაჯანიშვილმა მეორე პროკურორის, ვახტანგ ცაბუკელაშვილის აცილებაც მოითხოვა და ის "დასასანქცირებელთა" კატეგორიაში მოიხსენია. აცილების საფუძველი 3 მარტს ბალტიისპირეთის ქვეყნების მიერ შემოღებული სანქციები გახდა, რომელთა შორის პროკურორ ვაჟა თოდუას ესტონეთმა სავიზო სანქციები დაუწესა. თოდუამ განაცხადა, რომ სანქციებთან დაკავშირებით ინფორმაცია მედიიდან გაიგო და ეს მის პროფესიულ საქმიანობას ხელს ვერ შეუშლის.

მოსამართლე შვანგირაძემ აცილების შუამდგომლობები არ დააკმაყოფილა. მან აღნიშნა, რომ საქმის მასალებს გაეცნო და რომ უცხო სახელმწიფოების მიერ სანქცირებულთა სიაში შეყვანა აცილების საფუძველს არ წარმოადგენს.

მიუხედავად დაცვის მხარის მრავალგზის მოთხოვნისა, სასამართლომ კვლავ უარი თქვა ალტერნატიული აღკვეთის ღონისძიების განხილვაზე და წინასწარი პატიმრობა ძალაში დატოვა.

სასამართლო სხდომა დაძაბულ ატმოსფეროში წარიმართა. როდესაც პროკურორმა ვაჟა თოდუამ განაცხადა, რომ დაკავებულები აქციაზე ერთად ჩანან ვიდეომასალაში, არჩაია აღშფოთდა და ხმამაღლა მოითხოვა პროკურატურის მიერ მტკიცებულებების წარმოდგენა:

მისი გაღიზიანებული რეაქციის გამო მოსამართლე ირაკლი შვანგირაძემ იგი სხდომათა დარბაზიდან გააძევა. ეს ინციდენტი იმდენად მძიმე ემოციური დარტყმა იყო, რომ არჩაიას მეუღლე შეუძლოდ გახდა და სხდომა დროებით შეჩერდა.

სხდომის განახლების შემდეგ დანარჩენმა ბრალდებულებმა არჩაიას მხარდაჭერა გამოუცხადეს და მოითხოვეს მისი დაუყოვნებლივ დაბრუნება დარბაზში. პროტესტის ნიშნად მათ განაცხდეს, რომ სხდომას ბოლომდე აღარ დაესწრებოდნენ, თუ მოსამართლე არ შეცვლიდა გადაწყვეტილებას. მაყურებელი ტაშით შეხვდა ამ განცხადებას, რასაც მოსამართლე შვანგირაძის მკაცრი პასუხი მოჰყვა – მან სხდომა ნაწილობრივ დახურა

ჯანო არჩაიას საქმე საქართველოს დემოკრატიული ინიციატივის (GDI) ყურადღების ცენტრში მოექცა. ორგანიზაციის შეფასებით, არჩაია პოლიტპატიმარია, რომლის დაკავება პოლიტიკურ მოტივებს ემსახურება.

GDI-მ თავისი დასკვნები ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეის №1900 რეზოლუციის მიხედვით შეაფასა, რომელიც განსაზღვრავს პოლიტპატიმრობის კრიტერიუმებს. ორგანიზაცია ამტკიცებს, რომ არჩაიას შემთხვევა ამ რეზოლუციის მინიმუმ ორ კრიტერიუმს აკმაყოფილებს – მისი დაკავება პოლიტიკური მოტივით მოხდა და მისი წინასწარი პატიმრობა უსამართლო სამართალწარმოების შედეგია.

ჯანო არჩაიას საქმე ასახავს ქართული მართლმსაჯულების სისტემაში არსებულ პრობლემებს, მათ შორის პოლიტიკურ დევნას, გაუმართლებელ სასამართლო პროცედურებსა და ადამიანის უფლებების დარღვევას. სასამართლოს გადაწყვეტილებები არ ეფუძნება დამაჯერებელ მტკიცებულებებს, პროკურატურა გაჭიანურებულ გამოძიებას იყენებს დაკავებულთა პატიმრობაში უფრო ხანგრძლივად დასატოვებლად, ხოლო დაცვის მხარის არგუმენტები სრულად არ განიხილება.